Αναρτήθηκε από τον/την constantinosec στο Νοεμβρίου 8, 2007
Πηγή: Απόσπασμα από αφιέρωμα στο Πολυτεχνείο, εφημερίδα “Το Βήμα”, 17 Νοεμβρίου 2002
“Η εξέγερση του Πολυτεχνείου άρχισε με ένα ψέμα, θυμάται ο φαρμακοποιός Διονύσης Μαυρογένης. Ενα «αριστερίστικο» ψέμα: ότι η Αστυνομία χτυπάει φοιτητές στο Πολυτεχνείο. Ηταν Τετάρτη 14 Νοεμβρίου 1973. Μεσημέριαζε όταν ο φαρμακοποιός Γιώργος Γαβριήλ πλησίασε τους συναδέλφους του στη Φυσικομαθηματική, έκλεισε το μάτι σε κάποιους από αυτούς και τους ανακοίνωσε βαρύγδουπα: «Σκοτώνουν τα αδέλφια μας στο Πολυτεχνείο». Η Φυσικομαθηματική ήταν σχολή με δύναμη των αριστεριστών και σε αυτήν, όπως και στην Ιατρική, την «κίτρινη σχολή» στήριζαν οι πέραν των δύο Κομμουνιστικών Κομμάτων φοιτητικές παρατάξεις της άκρας Αριστεράς τη δυνατότητα να κερδίσουν την πλειοψηφία σε συνελεύσεις των σχολών.
Ο φοιτητής Ιατρικής Νίκος Σιδέρης, 21 ετών τότε, θυμάται ότι κάπως έτσι ξεκίνησε και η διαδήλωση από τη Νομική όπου βρισκόταν. Το σύνθημα της κατάληψης πανεπιστημιακών κτιρίων είχε ακουστεί για πρώτη φορά στις αρχές του Νοέμβρη 1973 και η Νομική σε καμία περίπτωση δεν προσφερόταν για κατάληψη τόσο εξαιτίας της αρνητικής εμπειρίας του Φλεβάρη όσο και εξαιτίας της θέσης της: μπορούσε εύκολα να απομονωθεί από τον κόσμο που κυκλοφορούσε στο κέντρο.
* Η πρώτη αντίδραση
Τριακόσιοι πενήντα φοιτητές, που αργότερα θα χαρακτηριστούν σε φύλλο της Πανσπουδαστικής «350 προβοκάτορες της ΚΥΠ», μπαίνουν στο Πολυτεχνείο αφού πρώτα «μερικοί από αυτούς έχουν ρίξει μερικά νεράντζια στους μπάτσους» (Μαυρογένης) και «τους έχουν περιλούσει με μερικές σκληρές φράσεις» (Σιδέρης). Η Αστυνομία χτυπάει τη διαδήλωση με αποτέλεσμα οι μισοί περίπου από τους διαδηλωτές να βρουν καταφύγιο στο κτίριο του Πολυτεχνείου και οι άλλοι μισοί να σκορπιστούν στους γύρω δρόμους.
Στο Πολυτεχνείο οι φοιτητές των σχολών του ιδρύματος βρίσκονται εν συνελεύσει για φοιτητικά ζητήματα με κεντρικό αίτημα τις ελεύθερες φοιτητικές εκλογές. Οι «εισβολείς» αντιμετωπίζονται από τους προσκείμενους στον «Ρήγα Φεραίο» και στην Αντι-ΕΦΕΕ συνδικαλιστές των σχολών του Πολυτεχνείου σαν ενοχλητικοί παρείσακτοι. Μια κατάληψη αντιμετωπίζεται από τους συνδικαλιστές των σχολών του Πολυτεχνείου σαν κάτι που «δεν έχει προοπτική» (Δ. Χατζησωκράτης). Στο μεταξύ φθάνει στην Ομόνοια το τρένο «Πειραιεύς – Αθήνα» γεμάτο φοιτητές από τη Βιομηχανική. Τους είχαν ειδοποιήσει φοιτήτριες της Φιλοσοφικής που είχαν φτάσει στο Πολυτεχνείο με την ομάδα της πορείας από τη Σόλωνος και ξαναβγήκαν για να κινητοποιήσουν τους σπουδαστές των απομακρυσμένων σχολών. Οι «μαντατοφόροι» ήταν παιδιά της ΚΝΕ και της Αντι-ΕΦΕΕ που πάλευαν μέσα τους «η επιθυμία για μια μεγάλη αντιδικτατορική εκδήλωση και ο δισταγμός, με την έννοια της πολιτικής εκτίμησης, για κάτι που δεν “πολυελέγχεις” και για το επόμενο βήμα»… Αρχίζει η συζήτηση για το τι είναι πιο σωστό: μένουμε «μέσα», όπως ήθελε η πέραν των ΚΚ κομμουνιστική Αριστερά, ή βγαίνουμε «έξω», όπως επιθυμούσαν «Ρήγας » και Αντι-ΕΦΕΕ; Γιατί, όπως λέει ο ψυχίατρος σήμερα Νίκος Σιδέρης, το Πολυτεχνείο ήταν «μια οικογενειακή υπόθεση της κομμουνιστικής Αριστεράς…».
* Οι δύο τακτικές
«Πιστεύαμε» λέει σήμερα ο Δ. Μαυρογένης «ότι το Πολυτεχνείο θα μπορούσε να αποτελέσει πόλο συσπείρωσης για να μαζευτεί ο κόσμος. Κατά συνέπεια η επιλογή μας ήταν “μένουμε μέσα”». Οι αντίπαλοι της κατάληψης ακολούθησαν δύο διαφορετικές τακτικές. Την Τετάρτη το βράδυ οι συνδικαλιστές της Αντι-ΕΦΕΕ κάνουν προσπάθεια εγκαταλείποντας τον χώρο να οδηγήσουν το πλήθος που εν τω μεταξύ έχει συγκεντρωθεί γύρω από το Πολυτεχνείο «έξω», εκτιμώντας ότι οι συνθήκες για μια μετωπική σύγκρουση δεν ήταν ώριμες. «Δεν υπάρχει η δυνατότητα ανατροπής του στρατιωτικού καθεστώτος» ήταν η θέση του «Ρήγα Φεραίου», με την οποία συμφωνούσε και η Αντι-ΕΦΕΕ. Ο Ν. Σιδέρης όμως θυμάται ότι, σε αντίθεση με την Αντι-ΕΦΕΕ που προσπαθούσε είτε να «καπελώσει» είτε να σταματήσει τις εξελίξεις, ο «Ρήγας» «έδειχνε νομιμοφροσύνη στους μαζικούς χώρους».
Η πρόταση των «Ρηγάδων» ή των προσκείμενων στον «Ρήγα» συνδικαλιστών ήταν να συνδυαστεί μετά την Πέμπτη ένας απεγκλωβισμός με διαδηλώσεις στο κέντρο της Αθήνας με το αίτημα για τη δημιουργία κυβέρνησης εθνικής ενότητας. Η πρόταση αυτή απορρίφθηκε μεν, αλλά το αίτημα για σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας μεταδόθηκε αργότερα από τον ραδιοφωνικό σταθμό του Πολυτεχνείου.
Η Νάντια Βαλαβάνη, 19χρονη φοιτήτρια τότε και μέλος της Αντι-ΕΦΕΕ, περιγράφει μια εικόνα που δείχνει πόσο εύθραυστες ήταν οι όποιες κομματικές γραμμές – το κύμα του αυθορμητισμού. Ήταν γύρω στις 10.00 το βράδυ της Τετάρτης. «Ένας νέος σκαρφαλωμένος σε ένα τραπέζι κραυγάζει όσο αντέχει η φωνή του “γιατί πρέπει να μείνουμε μέσα”. Μαοϊκός, θα είναι, σκέφτηκα». Είχε κάνει λάθος. Ο Στέλιος Λογοθέτης ήταν μέλος της ΚΝΕ και μετέπειτα μέλος της Συντονιστικής του Πολυτεχνείου. «Η γραμμή του ΚΚΕ και του ΚΚΕ Εσωτερικού ήταν οργανωμένη απαγκίστρωση με διαδηλώσεις, μαζικοποίηση του κινήματος και σταδιακή κλιμάκωση του αγώνα, η οποία ξεπεράστηκε σύντομα. Και σίγουρα από το μεσημέρι της Πέμπτης, όταν πια συνέρεε πλήθος κόσμου, το Πολυτεχνείο έγινε κέντρο αντίστασης και η απάντηση δεν μπορούσε να είναι άλλη από μετωπική σύγκρουση» λέει η Νάντια Βαλαβάνη.
* Η Πέμπτη της χαράς
Σε κάθε περίπτωση οι «καταληψίες» έχουν επιβάλει τη θέλησή τους το πρωί της Πέμπτης καθώς η επιλογή «μένουμε μέσα» έχει αγκαλιαστεί από αυτό που ο Σιδέρης σήμερα αποκαλεί «θαλπωρή του πλήθους». Εκείνο το πρωί η Νάντια Βαλαβάνη χρειάστηκε να φύγει για μία ώρα. Είχε παράνομο ραντεβού με τον καθοδηγητή της: «Μου έβαλε το θέμα της απαγκίστρωσης, τον κίνδυνο αν γίνει κατάληψη να πισωγυρίσει το κίνημα, και μου έδωσε μια σακούλα με τρυκάκια που έγραφαν από τη μια μεριά “Κάτω η χούντα” και από την άλλη “Ελεύθερες Φοιτητικές Εκλογές”. Δηλαδή όλα αυτά που είχαν ήδη τελειώσει. Πού να τα ρίξω στον αέρα; Τα κράτησα στην τσέπη μου και τα πέταξα πολύ αργότερα στο περιστύλιο της Σχολής Καλών Τεχνών».
Η Νάντια Βαλαβάνη είναι σίγουρη για το Πολυτεχνείο ότι «δεν θα μπορούσε να τελειώσει αλλιώς. Η μόνη νίκη ήταν αυτό: να κρατήσει. Μπορεί να ήταν πρόωρο, ίσως αν γινόταν μετά από έξι μήνες τα πράγματα να ήταν αλλιώς, αλλά η ιστορία δεν γράφεται με στρατηγικά σχέδια επί χάρτου. Υπάρχει και στρατηγική στιγμή».
Δεν υπάρχει σχεδιασμός, όλα γίνονται βήμα βήμα και τα συνθήματα και οι επιλογές «τροφοδοτούνται από την ισχυρή πολεμόχαρη διάθεση των ημερών» (Σιδέρης). Αρχίζει να λειτουργεί η άμεση δημοκρατία. Ανά τέσσερις ώρες συγκροτούνται συνελεύσεις. Σε αυτές εμφανίζονται οι εκπρόσωποι στη Συντονιστική Επιτροπή που έχει εκλεγεί την Πέμπτη και δίνουν πληροφορίες. Στελέχη των παρατάξεων που πρόσκεινται στα δύο ΚΚ και έχουν πάρει απολυτήριο μόλις από τον στρατό εμφανίζονται στον «χώρο» σε μια προσπάθεια να στρέψουν τις εξελίξεις σε όφελος των επιλογών τους. Ο Γραμματέας του «Ρήγα» Σταύρος Τσακιράκης έχει τους γονείς του και περιμένουν σε ένα ξενοδοχείο του κέντρου για να πεταχτεί ως τη… συνέλευση της Νομικής. Οι άνθρωποι θα περιμένουν μερικές ημέρες. Ο Τσακιράκης δεν καταφέρνει να πείσει τη συνέλευση της σχολής του για την ορθότητα των απόψεων της δικής του οργάνωσης και οι δύο σύντροφοί του εκλέγονται μεν από τους «καταληψίες» της Νομικής αλλά με εντολή αντίθετη από εκείνη της ηγεσίας του «Ρήγα»: «Δεν σταματάμε. Μένουμε μέσα». Αργότερα στη Συντονιστική Επιτροπή ο Χρύσανθος Λαζαρίδης και ο Χρήστος Λάζος στηρίζουν τη γραμμή της συνέλευσής τους.
Η πρώτη Συντονιστική Επιτροπή του Πολυτεχνείου σιγά σιγά οργανώνει την εσωτερική ζωή και αναζητεί «ενιαίο τρόπο έκφρασης ακόμα και στα συνθήματα, που έπρεπε να αφουγκράζονται το πλατύ αίσθημα του κόσμου κατά της δικτατορίας» λέει ο Παναγιώτης Λαφαζάνης, φοιτητής της Φυσικομαθητικής τότε και βουλευτής του ΣΥΝ σήμερα. Η χούντα τα ακραία συνθήματα – μαζί με τις κατηγορίες για όργια, για… τρίγωνα και τετράγωνα – τα αξιοποιούσε για να δυσφημήσει το κίνημα ή να το περιθωριοποιήσει. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που θυμούνται τη… μάχη για το ποιος θα πρωτοπάρει τον πολύγραφο: «Ο Νίκος Μπαλής, αναρχικός, έδινε μάχη στήθος με στήθος. Εγραφαν συνθήματα όπως “Κάτω το κράτος”, “Ευνουχίστε τον πλανήτη από τον φαλλό της εξουσίας”…».
Τελικά τα συνθήματα που κυριαρχούν είναι: «Κάτω η χούντα», «Εξω οι Αμερικάνοι», «Απόψε θα γίνει Ταϊλάνδη», «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία».
Από το μεσημέρι της Πέμπτης έχει μπει σε λειτουργία ο ραδιοφωνικός σταθμός, εκπέμπει στους 1015 μεγάκυκλους και ακούγεται σε ολόκληρο το Λεκανοπέδιο: «Το χουντικό καθεστώς χρεοκόπησε σε όλους τους τομείς. Προσπαθεί να διασωθεί με σπασμωδικές ενέργειες, που το κάνουν όλο και τυραννικότερο, όλο και πιο ανυπόφορο. (…) Λαέ, σε καλούμε σε γενική απεργία!». Το Πολυτεχνείο πλημμυρίζει κόσμο. Φτάνουν μαθητές, εργάτες, φοιτητές που είχαν εξαναγκαστεί λόγω συνδικαλιστικής δράσης σε στράτευση από το καθεστώς γυρίζουν πίσω – τους αποστράτευσαν στο πλαίσιο της φιλελευθεροποίησης Μαρκεζίνη – και μπαίνουν μαζικά στο Πολυτεχνείο.
Την Πέμπτη το βράδυ γίνεται σύσκεψη στο Πολυτεχνείο όπου η ΚΝΕ κατεβάζει πρόταση για διάλυση της κατάληψης με τη μέθοδο που είχε ακολουθηθεί στην πρώτη κατάληψη της Νομικής. Δεν ήταν ίδιες οι συνθήκες για να περάσει. «Και για μένα ήταν δύσκολη η στιγμή της διαπραγμάτευσης που έκανα με τον πρύτανη για την έξοδο από τη Νομική, κάτι που καταλάβαινα ότι λογικά ήταν ορθό αλλά συναισθηματικά επώδυνο» λέει ο Νίκος Μπίστης, που ήταν μέλος της συντονιστικής της πρώτης κατάληψης στη Νομική και μετά, στο Πολυτεχνείο, είχε τον ρόλο του συντονισμού των τοπικών συλλόγων και των διαδηλώσεων γύρω από το ίδρυμα. Μετά από εκείνη την κατάληψη το φοιτητικό κίνημα μαζικοποιήθηκε και ένα τμήμα του κόσμου έμπαινε πλέον ταχύτατα στις παράνομες οργανώσεις. «Η γραμμή της κλιμάκωσης του αγώνα ξεπεράστηκε στο Πολυτεχνείο και η δυναμική των πραγμάτων οδήγησε στο “όλα ή τίποτα”» λέει.
* Εκλογή επιτροπής
«Η Πέμπτη ήταν για μας μέρα “γιορτής”. Όλη η Αθήνα ήταν στο πόδι» γράφουν πολλοί στο ημερολόγιο της μνήμης. Σε αυτό το κλίμα, αρκετοί σημειώνουν: «Μα, καλά, δεν βρέθηκε κάποιος από τους αστούς πολιτικούς να πει “ναι, μπορείτε να ρίξετε τη χούντα, ελληνικέ λαέ”; Περιμέναμε ότι ο Μαύρος, ο Κανελλόπουλος θα στήριζαν το σύνθημα “Γενική απεργία” ώστε ο πολύς κόσμος που ήταν κατά της δικτατορίας να ανοίξει τα φτερά του νιώθοντας εμπιστοσύνη. Ο αστικός πολιτικός κόσμος δεν στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων. Έγιναν επαφές από την πλευρά της Αριστεράς αλλά δεν εισακούστηκαν».
Στο Πολυτεχνείο όταν ήρθε η ώρα τού «όλα ή τίποτα» το ΚΚΕ και το ΚΚΕ Εσωτερικού ήταν εκεί, δεν έλειψε κανένας, λέει ο Νίκος Μπίστης.
Την Πέμπτη το βράδυ εκλέγεται η 35μελής Συντονιστική Επιτροπή που θα διαχειριστεί την κατάληψη ως τη βίαιη εκκένωση του Πολυτεχνείου τα ξημερώματα του Σαββάτου. Το οξύμωρο είναι ότι τη διαχείριση σε μια σειρά κρίσιμους τομείς της οργάνωσης της ζωής αναλαμβάνουν στελέχη της Αντι-ΕΦΕΕ (περιφρούρηση, ιατρικό, επιμελητεία).“
